Strijd tegen fake news
Het was nooit zo eenvoudig om informatie te geraken. Maar jammer genoeg was het ook nooit zo eenvoudig om valse informatie zo massaal te verspreiden. En dat gebeurt vandaag op een systematische manier, met als doel tweedracht te zaaien of onze samenleving te destabiliseren. “Het gevaar voor onze democratie is reëel. Binnenlandse en buitenlandse groeperingen en overheden proberen burgers via desinformatie te manipuleren en zo onze democratie te ontwrichten. Daarom moeten we – binnen onze democratische rechten vrijheden – de strijd tegen fake news opvoeren,” zegt Vlaams parlementslid en senator Tom Ongena. Hij is hoofdrapporteur van het informatievergadering dat de Senaat vandaag goedkeurde. Het rapport bevat meer dan 50 aanbevelingen voor alle overheden in ons land om de strijd tegen fake news op te voeren. Daarin wordt ene dubbele aanpak voorgesteld: desinformatie actief bestrijden, maar ook mensen beter informeren en zo weerbaarder maken tegen de pogingen tot manipulatie. “Valse informatie moeten we in de eerste plaats bestrijden met juiste informatie,” zegt Ongena.
Fake news is op zich geen nieuw fenomeen. Ook in het verleden werd al vaak doelbewust verkeerde en misleidende informatie verspreid, ingegeven door politieke of economische motieven. Maar met de snelle groei van internet en sociale media gebeurt die verspreiding vandaag op een veel grotere schaal en veel sneller dan vroeger. Daarom bedreigt desinformatie meer dan vroeger onze democratische rechtsstaat. Zowel binnenlandse groepen als buitenlandse overheden proberen via desinformatie het vertrouwen in onze instellingen te ondergraven.
Dit informatieverslag waarbij Tom Ongena hoofdrapporteur was, boog zich dan ook over de aanpak van deze problematiek. Er werden meerdere hoorzittingen georganiseerd met experten en deskundigen, uit buiten- en binnenlan, maar ook met onze veiligheidsdiensten en vertegenwoordigers van Facebook en Google. Uit deze hoorzittingen worden nu een reeks concrete aanbevelingen geformuleerd.
De aanbevelingen zijn zowel gericht op het direct bestrijden van desinformatie als het weerbaarder maken van de bevolking.
“Het is dringend tijd om meer transparantie te krijgen rond de werking van algoritmes die sociale mediaplatformen gebruiken”, benadrukt Ongena. Die algoritmen bepalen welke berichten gebruikers te zien krijgen en welke niet. Het is een ingenieusn maar vooral ontransparante systeem. “We willen gebruikers daarom beter informeren over de werkingervan en ook meer macht geven om zelf te bepalen wat men wil lezen en wat niet.”
Het toekennen van kwaliteitslabels is een andere, betrouwbare manier om desinformatie tegen te gaan. Zo heeft de gebruiker de zekerheid dat het bericht voldoet aan alle eisen van onafhankelijke en waarheidsgetrouwe journalistiek.
Ook politici hebben een belangrijke rol te vervullen wat betreft de bestrijding van desinformatie. Daarom beveelt het informatieverslag aan om de verschillende, bestaande deontologische codes voor politieke mandatarissen aan te vullen met een verbod om doelbewust desinformatie te verspreiden. Daarnaast vraagt het meer transparantie rond politieke reclame alsook een expliciet verbod voor politieke partijen om bots of nepaccounts in te zetten.
Tevens moeten de veiligheidsdiensten, die het beste de desinformatie kunnen bestrijden, extra versterkt worden. Ook de traditionele media moeten extra ondersteund worden. “Klassieke media zijn een cruciale partner inde strijd tegen desinformatie. Door een onafhankelijk, pluralistisch medialandschap te waarborgen bouwende een sterke dam op tegen desinformatie. Want valse informatie bestrijden we in de eerste plaats met juiste informatie,” zegt Ongena. Daarom wil de Senaat de bestaande factcheking-initiatieven beter op elkaar afstemmen en versterken.
Een tweede spoor in de aanbevelingen is het weerbaarder maken van burgers, door hen beter te informeren en kritischer te maken tegenover de vele informatie die ze krijgen. “Daarom willen we de lopende initiatieven rond mediawijsheid in het onderwijs versterken met mediacoaches. Voor jongeren zijn sociale media de eerste bron van nieuws. Daarom is het cruciaal dat we hen wijzen op de gevaren van desinformatie,” zegt Ongena.
Tenslotte vraagt de Senaat een sterke internationale en Europese samenwerking. “Enkel door de krachten te bundelen zullen we een vuist kunnen maken tegen buitenlandse manipulatie of grote onlineplatformen.”
Ongena rekent erop dat de verschillende regeringen aan de slag gaan met deze aanbevelingen. “Er heerst vandaag heel wat onzekerheid en angst bij mensen, ondermeer door de corona-pandemie. In dit klimaat proberen sommigen onze democratie midscheeps te treffen. Dat mogen we als democraten niet laten gebeuren.”
